Graanmolen voor thuis

Sommige fervente thuisbakkers malen het graan zelf. Daarbij wordt een graanmolen gebruikt. Graanmolens zijn verkrijgbaar in twee basisuitvoeringen. De handgraanmolen en de elektrische graanmolen. In dit artikel gaan we in op onze ervaringen met een graanmolen.

Thuis tarwe malen

Zelf een brood bakken waarbij het huis geurt naar vers gebakken brood is al heerlijk, maar menig thuisbakker krijgt romantische gevoelens als je zelf ook het graan kan malen. Stel je eens voor, brood bakken met zelf vers gemalen meel, hoe mooi is dat?

Zelf je tarwe of rogge of een ander graan malen heeft een groot aantal voordelen.

• je weet exact wat in je meel zit, je hebt immers zelf de graankorrels er in gedaan
• je hebt altijd vers meel wanneer en hoeveel jij dat wil
• je hebt nooit een tekort aan meel
• het kan goedkoper zijn dan meel kopen
• het is vooral heel leuk

Bij veel thuisbakkers, vooral de terug-naar-de-basis thuisbakker, zal het doorslaggevende argument zijn dat ze precies weten wat in hun meel zit, ze hebben het immers zelf gemalen. Niemand heeft met het meel kunnen rommelen zoals dingen er uit zeven, of stoffen aan toevoegen, 100% zuiver en eerlijk.

Een zak meel kan je wekenlang bewaren, zelfs een aantal maanden, maar op een gegeven moment wordt de smaak en bakaard minder. Langdurig bewaren heb je vooral als je zakken van 25 kg meel koopt en net iets te weinig bakt. Als je zelf je graan maalt heb je daar geen last van, altijd vers meel.

Een ander belangrijk argument is dat je altijd en haast onbeperkt beschikking hebt over meel, dus je kan brood bakken wanneer je maar wil. Natuurlijk, je moet dan wel zorgen dat je altijd graan op voorraad houdt. Maar graan kan je zéér langdurig bewaren, denk daarbij aan jaren, als je het goed doet meer dan tien jaar. Hoe je dat doet en onder welke condities lees je in het artikel over graan bewaren.

Sommige vinden het een heel prettig idee dat ze in tijd van nood weken- of maandenlang gewoon door kunnen gaan met broodbakken. Om dat te bereiken zal je tientallen kilo's meel moeten hebben, maar meel is maar beperkt houdbaar. Doordat graan haast onbeperkt houdbaar is, heb je altijd de beschikking over meel. Je moet hooguit er op voorbereid zijn dat er tijdelijk geen elektriciteit beschikbaar is. Een handmolen is dan prettig, maar zonnepanelen met een accu en omvormer naar 230 Volt is ook een optie.

Zelf graan malen kan je ook uit economische overwegingen doen. Zo zal de prijsbewuste thuisbakker uitrekenen of het zelf malen van graan goedkoper is dan meel te kopen. Want het graan mag dan wel per kilo flink goedkoper zijn dan gemalen meel, maar een graanmolen is wel een grote investering. De goedkoopste elektrische graanmolen kost zo'n 260 euro, een wat luxere zo'n 300-350 euro. Denk ook eens aan het aanschaffen van een tweedehands graanmolen.

Het klopt, graan, zoals tarwe, spelt of rogge kan je tegen zeer aantrekkelijke prijzen kopen bij de molenaar. Koop geen zakje van 1 kg want dat is niet aantrekkelijk geprijsd, koop gelijk een zak van 25 kg, dan zijn de prijzen scherp. Denk daarbij aan 25 kg tarwe voor zo'n 26 euro inclusief verzendkosten. Als je iedere dag een brood bakt dan kan je de investering van een graanmolen er binnen vijf jaar uit hebben.

Sommige thuisbakkers zweren bij zelf malen tarwe omdat alle vitamine nog in vers gemalen tarwe zit. Het klopt, verser dan zelfgemalen graan kan je het niet hebben.

Herrie

Zelf graan malen is machtig mooi, maar weet wel dat een elektrische graanmolen flink wat geluid maakt. Het geluid is vergelijkbaar met een koffiemolen, mocht je dat geluid niet kennen, denk dan aan de geluidsdruk vergelijkbaar met een stofzuiger (maar het geluid is wel flink anders). Naast de graanmolen een telefoongesprek houden is er niet bij. Maar, 600 gram tarwe malen, goed voor een normaal volkorenbrood, kost gelukkig maar zo'n 5 minuten, dus de geluidsoverlast is snel voorbij.

Stof

Tijdens het malen valt in een constante stroom meel uit de molen die je opvangt in een kom. Maar er ontstaat ook, en dat is vrijwel niet te zien, een heel klein beetje fijn (meel)stof die niet in de kom valt maar in de directe omgeving neerdwarrelt. Na een paar kilo graan te hebben gemalen zal je dit zeer fijne meel vooral aan de voorkant van de graanmolen "vastgeplakt" zien zitten en een klein beetje rond de kom waar je het maalsel hebt opgevangen. De hoeveelheid meelstof is erg klein, maar het is niet verwaarloosbaar. Een doekje er over en het is weg.

Warmte

Tijdens het malen van graan ontstaat er flink wat warmte. Het meel wat uit de graanmolen komt is dan ook behoorlijk warm, denk aan iets meer dan 40° Celsius. Als je het meel direct zou gebruiken en kraanwater toevoegt zal de deegtemperatuur veel te hoog zijn. Wil je de deegtemperatuur op een normale waarde hebben dan moet je sterk gekoeld water gebruiken. Als het meel 40° is dan zou daar water bij horen van zo'n 6° Celsius.

Je kan het meel dus beter even iets laten afkoelen tot bijvoorbeeld zo'n 30° omdat dan het vocht wat je toevoegt een temperatuur moet hebben van zo'n 16° Celsius, en dat is vrijwel altijd haalbaar. Nog beter is om het meel na het malen zo'n twee weken te laten rijpen, net zoals de molenaars dat vroeger deden, daar wordt de bakaard iets beter van.

Graan kopen

Als je een graanmolen koopt zal je ook graan moeten kopen. Tarwe- en roggekorrels kan je bij haast iedere molenaar kopen. Vraag dan altijd om gereinigd tarwe. Dat tarwe is dan reeds ontdaan van onzuiverheden als de meeste onkruidzaden, steentjes, kafjes en dergelijke. Maar ondanks dat raden we aan om toch het graan goed te controleren voordat je het in de graanmolen doet.

Bij sommige zakken tarwe en rogge die we kochten vonden wij nog (te)veel vervuiling. Een maiskorrel, wat kafjes of een paar onkruidzaden zoals meestal die van wikke is allemaal nog acceptabel, hoewel het soms wel erg veel was. Maar we troffen soms in een zak wel erg veel moederkoorn, wikke aan en in één geval veel beestjes.

Lees ook de artikelen over het bewaren van graan,

Graanmolen kiezen

Wanneer je thuis tarwe of andere granen wilt malen heb je een graanmolen nodig. Je hebt de keuze uit een handgraanmolen of een elektrisch aangedreven graanmolen.

Handmolen

Bij de handgraanmolen spat de authenticiteit er van af. Je start met graan en alleen op basis van spierkracht maal je er meel van. Een waarschuwing vooraf, zelf graan malen tot meel op een met de hand aangedreven graanmolen kost zeer veel kracht en behoorlijk veel tijd. Met de hand malen heeft een hoog idyllische waarde maar de meesten haken al na een paar weken af. Bedenk je dus twee keer voordat je een handmolen aanschaft.

Metalen- of stenen schijven

Handmolens zijn onder te verdelen in twee typen, bij de een zijn de maalschijven gemaakt van gehard staal. Bij de ander zijn de maalschijven vergelijkbaar met de stenen zoals de molenaar die gebruikt.

Elektrische graanmolen

Wat is er mooier dan zelf je graan malen tussen twee stenen? Het graan aan de bovenkant er in en vers meel aan de voorzijde er uit. Een beetje herrie maakt het wel maar dat heb je er graag voor over.

Het malen kost geen moeite en binnen een minuut of drie heb je genoeg meel om een heel volkorenbrood te maken.

Wanneer je een molen gaat kiezen zal je een keuze moeten maken uit veel verschillende modellen en typen. Molens met metalen maalschijven, van natuursteen of kunstmatig (gebakken) steen. Ook is de doorsnede van de maalsteen van belang, het bepaalt mede dat de temperatuur van het meel niet te hoog oploopt. Daarnaast heb je meestal twee versies van een graanmolen, een kleinere en een wat grotere versie.

Lees meer over het kiezen van een graanmolen in het artikel "hoe kies ik de juiste graanmolen"?

Graanmolen hulpstuk op je keukenmachine

Heb je een keukenmachine waarvoor hulpstukken voor te koop zijn? Dan is de kans groot dat ook een graanmolen hulpstuk beschikbaar is.

Het voordeel is dat je niet nog een machine in keuken hebt en zo'n hulpstuk neemt veel minde ruimte in dan een losse graanmolen. De vraag is of dat een slimme zet is.

Zijn die hulpstukken veel goedkoper dan een losse graanmolen? Is het maalresultaat even goed als van een normale graanmolen? Wordt de keukenmachine niet te zwaar belast?

Vlokker

Graan kan ook tot vlokken worden verwerkt met een graanvlokker of wals. Geplette tarwe of geplette haver kan je niet alleen gebruiken voor muesli maar ook als decoratie van de korst van een brood.

Vlokkers zijn te koop met een elektromotor en hand aangedreven versies. Let er vooral op of je de afstand van de walsen in kan stellen waardoor je de dikte van het geplette graan kan instellen.