Gebruik van de plantenspuit bij het bakken van brood

Bij de bereiding van brood is de plantenspuit of plantensproeier één van de gereedschappen die thuisbakker veel plezier en gemak kan geven, zowel tijdens als zelfs direct na het zelf bakken van brood. In dit artikel gaan we in wanneer dit hulpmiddel gebruikt kan worden en waar je bij stil moet staan voor aanschaf en gebruik.

Waar wordt de plantenspuit voor gebruikt?

Een thuisbakker kan de plantenspuit in verschillende fases van de bereiding gebruiken.

• Lichtjes besproeien van deeg om uitdroging te voorkomen.
• Benevelen van de ruimte waarin het deeg rijst waardoor uitdroging voorkomen wordt.
• Herbevochtigen van een iets uitgedroogde deeghuid.
• Benevelen van de oven zodra het deeg gebakken wordt.
• Benevelen van de ondergrond indien het deeg gevormd wordt "met vocht".
• Benevelen van de korst van een net gebakken brood.

De plantenspuit wordt vooral gebruikt om de luchtvochtigheid in de rijskast sterk te verhogen waardoor de kans op uitdrogen van de deeghuid voorkomen wordt. Wij gebruiken steevast de oven als rijskast en door deze met de plantenspuit goed vochtig te maken droogt de deeghuid tijdens 1e en 2e rijs maar ook tijdens de narijs niet uit. Je kan ook een kom of schaal gebruiken waarin het deeg ligt tijdens de eerste rijzen, en de kom afdekt met bijvoorbeeld een rijsmuts, dat werkt ook erg goed alleen heb je de omgevingstemperatuur temperatuur minder goed in de hand waardoor de kans groot is dat het deeg langzaam afkoelt, dus minder snel zal rijzen.

Zodra je het deeg gaat bakken is het sterk te adviseren de oven van binnen intensief te benevelen op het moment dat het deeg in de oven wordt geplaatst in een voorverwarmde oven. Wanneer je het deeg gaat bakken met een "koude start", dus een oven die niet opgewarmd is, benevelen we de oven na ongeveer één minuut nadat de oven aangezet is. Dan is het verwarmingsspiraal al een beetje heet en als je (mede) daarop spuit ontstaat er meteen stoom. Hierdoor zal de vochtige lucht zorgen dat de ovenrijs makkelijk kan plaatsvinden omdat de deeghuid niet snel zal uitdrogen (er een korst vormt) en hierdoor bevorder je de ovenrijs en krijg je luchtiger brood.

De plantensproeier is ook je vriend nadat het brood gebakken is. Haal het brood uit de oven, besproei het meteen (terwijl het nog in het bakblik zit als je die gebruikt) en plaats het direct terug in de oven en laat het daar twintig seconde (of langer) staan. Op de korst vindt dan een reactie plaats waardoor deze niet alleen gaat glimmen maar ook nog meer geur- en smaakstoffen gevormd worden.

Waar moet je op letten als je een plantensproeier koopt?

Onze ervaring is dat de meeste plantenspuiten enorm slecht functioneren. De meest primaire functie, het water vernevelen, doen de meeste niet goed. Daarnaast, en dat vinden we heel hinderlijk, lekken de meeste plantensproeiers water. Dat water lekt uit het "knijpgedeelte". Tevens werken de meeste sproeiers niet zodra je ze een beetje schuin houdt (en het reservoir niet volledig is gevuld).

Maarja, hoe herken je een goede plantenspuit? Om je een beetje te helpen hebben wij een aantal plantensproeiers getest.

Kalkafzetting door gebruik van een plantenspuit

Wanneer je voor de plantenspuit kraanwater gebruikt zal je na enige tijd merken dat de binnenkant van de oven witte plekken gaat vertonen. Dit zijn zouten en mineralen die in het kraanwater zitten (waaronder kalk en magnesium), en tijdens het verdampen van het water achter blijven. Deze vlekken kan je verwijderen met anti-kalk middelen.

Je kan de aanslag van kraanwater beperken door het water eerst goed te koken, dan slaan veel van de mineralen neer als ketelsteen en die komen dan niet meer in je oven.

In plaats van kraanwater, kan je ook gedemineraliseerd water (water waar de mineralen uit zijn verwijderd), ook wel demi-water genoemd, kopen en in je plantensproeier doen.

Mocht je een waterontharder bezitten of overwegen, dan verwacht je dat je geen last zal hebben van witte vlekken. Maar, in deze situatie levert het ontharde / ontkalkte water toch een witte waas op in je oven. Het kalk en magnesium is weliswaar uit het water gehaald, maar daarvoor in de plaats is natrium toegevoegd^[2]. Dat natrium laat een witte waas achter tijdens het opdrogen, maar deze waas is wel relatief makkelijk verwijderbaar.

Brita filter / Action waterfilter

Heb je enorm last van kalkafzetting in je oven, overweeg dan een Brita filter (of de waterfilter van de Action die identiek is en véél goedkoper). Een Brita filter (of die van de Action) heeft dezelfde (technische) werking als een (grote) waterontharder en verwijderd kalk en magnesium uit het water maar stopt daarvoor (net als de normale waterontharder) natrium in het water terug. Dus ook hier ontstaat witte aanslag van het natrium (zie hiervoor) maar dat laat zich makkelijk verwijderen.

Een brita filter filtert nog meer maar dat is in dit kader niet relevant. Overigens, hebben wij metingen verricht aan zo'n waterfilter. We deden er kraanwater in van circa 8 dH en het filter liet de hardheid dalen tot circa 4 dH. Als jouw kraanwater harder is (dan 8 dH) kan je overwegen om het gefilterde water nogmaals door (de lege) waterfilter te laten druppelen, dan wordt het water nog zachter en heb je nog minder last van kalkaanslag. Dat is een beproefde en (ook) door ons gebruikte methode.

LET OP: vervang het filterelement zeker na vier weken / een maand er ontstaat namelijk een biofilm in het filter waar bacteriën zich in nestelen. Maak dan gelijk, na het verwijderen van het filterpatroon, de gehele waterfilterkan goed schoon (wij gebruikten de vaatwasser op lage temperatuur). Bewaar, tijdens gebruik, de waterfilterkan liefst zo donker mogelijk op. Zet hem niet voor het raam maar ergens in de schaduw of in een kastje. Maar nog belangrijker, plaats hem zo koel mogelijk, in de koelkast is ideaal. Dit allemaal vanwege de groei van bacteriën. Tip: dit water is heerlijk om thee mee te zetten.

Update 20240103: Action in Nederland lijkt deze waterfilters niet meer te verkopen. Ze zijn in België en Duitsland wel te koop. Sla dan gelijk een flinke hoeveelheid filters in.

Reverse osmose water

Wij gebruiken voor het vullen van de plantenspuit puur water, water waar 99,9% van alle mineralen en zouten uit zijn verwijderd. Wij spuiten er op los, zonder dat we ook maar iets van aanslag zien. Dat water wordt gemaakt door een reverse osmose (omgekeerde osmose) systeem. Dat kan je al voor 150 euro kopen (of veel meer) maar vereist wel ruimte in je keukenkastje én het vereist jaarlijks onderhoud wat zo'n 100 euro kost. Overigens: dit water gebruiken voor consumptie is, naar onze mening (vanwege een te grote osmotische druk die het in je lichaam kan hebben), niet erg geschikt tenzij je het zeer beperkt en daarnaast ook regelmatig kraanwater drinkt waarin nuttige mineralen en zouten zitten. Mocht je van erg van thee houden, dan kunnen we het je aanraden om het (alleen voor thee) te gebruiken bij het zetten van de thee. De smaak is zoveel lekkerder én in de fluitketel of waterkoker zal zich geen kalk afzetten. Overigens, bij het zetten van koffie met reverse osmose water proeven wij geen verschil ten opzichte van kraanwater.