Reinigen van graan

Graan dat geoogst is bevat veel verontreinigingen. Denk aan onkruid, steentjes, zand en strootjes. Voordat het graan opgeslagen wordt zal dit gereinigd moeten worden.

Hoe wordt graan gereinigd?

Graan wordt gereinigd met diverse machines. Men haalt eerst de grove stukken er uit. Daarna steentjes, metaal, strootjes, onkruidzaden en andere verontreinigingen. In een meelfabriek wordt het graan ook gewassen. Dat wordt niet alleen gedaan om kleine vuildeeltjes van de korrel af te wassen, maar dient veel meer doelen, onder andere zorgt het er voor dat het graan een iets hoger vochtgehalte krijgt waardoor het graan in de walsen beter verwerkbaar is.

Zelf graan reinigen

Wanneer je graan koopt om dit te malen, vraag dan eerst of dit reeds gereinigd graan is. Als dat zo is, dan nog is het verstandig om je ogen goed de kost te geven. Als je twijfelt pak dan een groot wit karton en strooi daar een handje graan op uit. Het karton moet zo groot zijn dat maar een klein gedeelte door het graan bedekt is en dat nergens het graan op hoopjes ligt. Als je naar dit graan kijkt kan je in twee seconden constateren of verontreinigingen in het graan zitten.

Meestal hebben de verontreinigingen dezelfde grootte als de tarwekorrels zelf en zijn er daarom niet uitgefilterd. Hoewel een onkruidzaadje tussen het graan op zich een positief teken is, er blijkt dus geen of weinig aan onkruidbestrijding te zijn gedaan, is het toch niet altijd wenselijk dat dit ook gemalen wordt.

Moederkoorn

Tijdens het reinigen moet je vooral bedacht zijn op moederkoorn. Dat is een schimmel die vooral voorkomt bij tarwe en rogge. Moederkoorn groeit in de aar en lijkt op een langwerpige graankorrel maar dan haast zwart gekleurd. Ze zijn dus heel makkelijk zichtbaar tussen het graan. Een paar gram kan voor een mens al dodelijk zijn. Zaak dus om de moederkoorn "korrels" dus uit het graan te halen. In de gangbare teelt van granen gebruikt men ontsmet zaad en is de kans op besmetting gering. In de biologische teelt wordt doorgaans gezaaid met niet ontsmet zaad, daarom kan moederkoorn daar meer voorkomen. Dus extra opletten bij biologisch geteeld graan.

Beestjes

Waar je vooral op moet letten zijn beestjes tussen het graan. Bij beestjes moet je denken aan kleine torretjes, wij zijn ze in een partij tegengekomen en hadden een grootte van zo'n 4 mm lang en 1 mm breed en 2 mm hoog. Het deed wat denken aan een lapsnuitkever maar dan vele malen kleiner. Het bleek de graanklander te zijn. Mocht je deze tegenkomen dan moet je zo snel als mogelijk de zak afzonderen van ander graan of meel. Deze torretjes kunnen met hun kaken gemakkelijk door papieren zakken, kartonnen verpakking of een kunststof zak heen bijten. Een afgesloten kunststof emmer is een te grote barrière voor ze.

Controleer de hele partij door deze met de hand schep voor schep te controleren door dit op een wit karton uit te spreiden en ze stuk voor stuk er uit te halen. Ze lopen heel langzaam dus daar hoef je geen zorgen om te maken.

Nadien kan je het graan in goed afgesloten zakken doen en een paar weken in de vriezer leggen. Dat doodt deze levende wezens (maar dat is een aanname) maar niet eventuele eitjes.

We hebben getest of het mogelijk was om een deel van het graan, waar beestjes in zaten, te vacumeren. Maar dat werkte niet heel goed. We zagen pas na lange tijd een aantal beestjes sterven en de laatste heeft het wel vier weken uitgehouden. Blijkbaar kunnen ze met heel weinig zuurstof leven. Het bleek in ieder geval geen "snelle methode" te zijn om een grote partij "in delen" te behandelen.

Niet alleen torretjes maar ook ander ongedierte kan voorkomen in het graan, maar daar hebben we nog geen ervaring mee. Bekend is de meelmot. Die legt zijn eitjes in de graankorrel, dat zie je dus niet. Bij kamertemperatuur komen de eitjes (zeker) uit.

Verwijderen graanklanders uit graan

Wanneer in een partij graan een kleine hoeveelheid graanklanders zit kan je deze wellicht met de hand verwijderen door het graan eerst op een tafel te leggen en daarna met een natte vinger ze aan te "stippen", ze blijven dan aan je vinger zitten. Daarna steek je de vinger in een schaaltje met water en daarin blijft de graanklander achter. Op het moment dat je ze in water legt worden ze heel "stil", daar lijken ze niet tegen te kunnen en lopen niet weg. Als je veel graanklanders hebt kan je beter onderstaande methode gebruiken.

Doe het graan in een grote kom of emmer en zorg dat het water een aantal centimeters boven het graan staat. Schep het graan, bijvoorbeeld met je handen, goed om. Hierdoor komen de graanklanders bovendrijven maar ook de meeste reeds aangetaste graankorrels waar de graanklander een gaatje in heeft geboord en een eitje in heeft gelegd. Een graankorrel die is aangetast is immers een beetje hol en gaat daardoor drijven.

Met een lepel kan je de beestjes en de drijvende graankorrels wegscheppen. Hierna laat je het graan uitlekken in een zeef of vergiet. Daarna zeer goed drogen met een theedoek of iets dergelijks. Vervolgens de graankorrels zo snel als mogelijk laten drogen door ze bijvoorbeeld uit te spreiden op een aantal bakplaten en daarna in de oven te plaatsen. Gebruik liefst de hete lucht stand dan worden ze sneller droog geblazen. Gebruik voor het drogen wel een zeer lage temperatuur, bijvoorbeeld 40° Celsius. Doe regelmatig de oven even open om vochtige lucht te laten ontsnappen en droge lucht binnen te laten.

Wanneer je het graan niet snel (in een paar uur) droogt zal in de graankorrels een enzymatische reactie op gang gebracht worden waardoor je feitelijk het eerste deel van het moutproces hebt gestart, de graankorrel gaat dan ontkiemen en dat kan al in 24-36 uur plaatsvinden. Meel van gemout graan kan je beter niet gebruiken voor het bakken van broden maar als toevoeging bij normaal meel. Moutmeel levert zoete, plakkerige broden op.