Teksten op pakken meel: misleiding of stumpers?

Door de jaren heen hebben we veel pakken meel gezien of beschrijvingen van meelproducten waarvan we vermoeden dat het bewuste misleiding is, of is er soms sprake van een stelletje stumpers? Ons devies is: schrijf op wat je echt bedoelt.

Wat hebben we voor met dit artikel?

Met dit artikel hebben we teksten en termen verzameld die wij tegenkwamen waarbij wij onze wenkbrauwen fronsten. Die teksten hebben we hier gepubliceerd om je inzicht te geven in "de techniek van de misleiding". Dat heet met een mooi woord marketing. Men wil het product mooier verkopen dan het in werkelijkheid is en zoekt dan de randen van het betamelijke op of gaat er soms overheen. Soms vermoeden we dat de leverancier niets wil verbergen maar gewoon niet opschrijft wat wordt bedoeld. Dan denken we "stumpers" en hebben we dan een beetje medelijden met hen.

Realiseer dat er twee mogelijke situaties zich voordoen. Men wil dat je iets anders denkt te lezen dan wat er in werkelijkheid staat, dat valt dus in de categorie misleiding. En soms schrijft men niet goed op wat men nou werkelijk bedoelt.

Volkoren van de Lidl?

Bij het pak bio volkorentarwemeel van de Lidl lezen we op de verpakking:

Volkoren tarwemeel bestaat uit volle granen. Dat wil zeggen dat zowel de zemel als de kiem gemalen wordt.

Het is mooi dat Lidl zoveel informatie op de verpakking geeft. Maar wij denken dan meteen, ben je hier een definitie aan het beschrijven of doel je op het product dat in de verpakking zit? Laten we wel wezen, deze zin is feitelijk een verklaring van een definitie maar nergens in de zin maakt men een referentie naar het product in de verpakking. Dan had men één woord aan het begin van de zin moeten toevoegen:

Dit volkoren tarwemeel bestaat uit volle granen. Dat wil zeggen dat zowel de zemel als de kiem gemalen wordt.

Als men (bewust) de definitie opschrijft dan vinden we dit misleiding. Want waarom zou een leverancier zich geroepen voelen om de verpakking van een product te gebruiken als een soort wikipedia? Een leverancier wil iets verkopen en door dit soort teksten te gebruiken suggereert men dat het van toepassing is op de inhoud van de verpakking. Maar doordat men nergens de relatie legt naar de inhoud kan men opschrijven wat men wil en is men niet "op de vingers te tikken".

Terug naar het meel van de Lidl. Wij denken bij het lezen van de beschrijving van dit pak meel, schrijf gewoon op wat in het pak meel zit. Want de tekst suggereert namelijk dat in de verpakking volkorentarwemeel zit en dat in het meel ook de tarwekiem aanwezig is, maar taaltechnisch is dat niet uit de tekst op te maken. Nergens wordt een verwijzing gemaakt naar de inhoud van "dit pak meel".

Ons sterke vermoeden is dat hier helemaal geen sprake is van misleiding maar van een productbeschrijving die een stuk beter kan. Dat vermoeden komt doordat dit een product is dat voldoet aan het kwaliteitskenmerk DE-ÖKO-001, wat ook op de verpakking is afgebeeld. Dat keurmerk geeft ons wel vertrouwen en houvast. Dit vertrouwen wordt mede gestaafd door de uitslag van de test van dit meel die ons het gevoel geeft dat het echt volkorentarwemeel is. Ons voorstel voor de tekst zou zijn:

De tarwekorrels die gebruikt zijn voor dit meel treft u integraal vermalen aan in dit pak. Niets is tijdens het maalproces achtergehouden. Dit meel bevat dus ook de zemelen en kiemen van de graankorrels waarvan het gemalen is.

Volgranen

Dit onderwerp volgranen is specifiek van toepassing op Nederland:

De term volgranen wordt gebruikt in België en is het synoniem voor het Nederlandse volkoren. Maar in Nederland heeft volgranen geen enkele (wettelijke) betekenis of bescherming. We zien deze term op vele plaatsen om ons heen. Niet alleen op pakken meel maar ook brood- of andere meelproducten.

Wat de schrijver je wil laten lezen is "volkoren" maar schrijft "volgranen". Geloof ons, als het echt volkoren was geweest dan had de leverancier zonder een seconde daar over na te denken het woord "volkoren" gebruikt, want dat verkoopt goed. Het feit dat het woord "volgranen" gebruikt is zegt al genoeg. Wij vinden dit misleiding. Het gebruik van dit woord volgranen is strikt genomen niet verboden omdat het woord volgranen niet een wettelijk beschermde productbenaming is. Dat geldt wel voor het woord volkorenmeel en volkorenbrood. Hooguit zou het strafbaar kunnen zijn als je de "geest" van de warenwet lees. Maar dat is ter oordeel van een rechter.

Volkoren van DM?

Het pak Bio Weizenvollkornmehl van DM uit Duitsland gaf ons aanleiding tot verwarring. We verwachtten dat het volkorenmeel zou zijn maar op de verpakking stond:

Für Vollkornmehl wird das gesamte Korn met all seinen nährstoffreichen Bestandteilen vermahlen.

Staat er nou dat in dit pak volkorenmeel zit waarbij alle bestanddelen uit de graankorrel in dit pak beland zijn of staat hier een definitie van volkorenmeel zonder daarbij te vertellen dat die definitie ook van toepassing is op het product? Ook deze productbeschrijving kan beter. Dit meel staat onder controle van DE-ÖKO-001 en heeft een EU bio keurmerk dus sjoemelen met de inhoud lijkt onwaarschijnlijk. Beste DM, schrijf nou op wat er in het pak zit en laat definities over volkorenmeel achterwege en laat dat over aan Wikipedia of zo.

Volkorenbloem van Delhaize?

Toen wij heel lang geleden begonnen met broodbakken kwamen we destijds al volkorenmeelsoorten tegen waarbij in één oogopslag duidelijk was dat er iets met het meel niet klopte.

Voor dat type volkorenmeel verzonnen wij destijds een pestwoord, een oxymoron: volkorenbloem. Dat woord "kan niet", het is of bloem of het is volkorenmeel maar die twee combineren is onmogelijk. Net als een reep chocolade puur of melk is, het kan niet allebei tegelijkertijd zijn.

Wat schetst onze verbazing toen wij in België waren bij Delhaize en op zoek waren naar een pak volkorenmeel. We meenden zo'n pak gevonden te hebben maar op de verpakking stond (op de achterkant) "volkorenbloem", ja het stond er echt! Thuis aangekomen bleek dit inderdaad meel te zijn dat wij gekscherend volkorenbloem noemen. Bloem waaraan zemelen zijn toegevoegd. Overdreven zelfs.

Lees ons uitgebreide testverslag van dit meel, waarin het duidelijk wordt dat dit bewust een samengesteld meel is dat naar onze mening, als we de wetgeving er op nalezen, geen volkorenmeel mag heten. Maar Delhaize heeft dit naar onze mening, juridisch, heel slim aangepakt. Nergens staat op dit pak volkorenmeel of volgranen. Wel volkorenbloem, dat is naar onze mening misleiding omdat hiermee de koper op het verkeerde been wordt gezet. Ook staat er op de verpakking weizenvollkornmehl en dat is Duits voor volkorenmeel maar het is een niet beschermd woord in België.

Speltmeel of speltbloem?

De coöperatieve producenten groene hart B.A., ook bekend als Groene hart streekproducten, levert speltmeel in een verpakking van 600 gram. Op de verpakking staat "speltmeel".

Meel is in de wet gedefinieerd als maalsel van graankorrels waarin met het blote oog nog zemelen waarneembaar zijn. In dit "meel" zijn geen zemelen te zien, daarom is het dus geen meel maar bloem.

Als je alleen al kijkt naar de kleur van het product, het is wit, dan weet iedere bakker, dit is bloem. Het product hoort dus volgens de wet als speltbloem verkocht te worden. Gevalletje stumpers.

Volkoren tarwebloem?

Lidl heeft een aantal broodmixen in haar assortiment. Bij de ingrediëntendeclaratie op het pak broodmix volkorenbrood zien we volkoren tarwebloem en volkoren roggebloem staan.

Het moet niet gekker worden. Is het nou bloem of volkorenmeel, dat zijn twee totaal tegenovergestelde producten.

Bij bloem zijn juist alle zemelen uitgezeefd en bij volkorenmeel zitten die zemelen er juist nog allemaal in. Tarwebloem kan, volkorenmeel kan ook maar volkoren bloem, nee dat bestaat echt niet. Dat is een contradictio in terminis.

Hier heeft iemand bij Lidl zitten, ja zitten, slapen. Tijd voor een correctie. Onze suggestie: tarwemeel en roggemeel. Een gevalletje stumpers.