Hoe kan je zwarte vlekken verwijderen uit een oven (ook op de ovendeur/bakplaat/rooster)?

Iedereen zal het herkennen, na een aantal keren dat je de oven hebt gebruikt voor bakken, zal vooral op de bodem van de oven zwarte vlekken ontstaan die je niet met normale schoonmaakmiddelen kan wegkrijgen.

Maar niet alleen de ovenbodem, ook de bakplaat, ovenrooster en ovendeur kunnen er vreselijk uitzien. In dit artikel beschrijven we diverse methoden waarmee je die zwarte aangebrande vlekken weg kan krijgen.

We waarschuwen maar één keer

Bij het schoonmaken van een oven werk je met agressieve middelen. We waarschuwen je daarom vooraf één keer. Zorg dat je oude kleren draagt, dat je een veiligheidsbril draagt en je lichaam beschermt. Gebruik keukenhandschoenen / schoonmaakhandschoenen / nitril handschoenen.

Als je een spuitbus ovenreiniger gebruikt, staat ook niet voor niets op de verpakking deze waarschuwingen, al die schoonmaakmiddelen zijn agressief, ook de stoffen die in dit artikel besproken worden.

Hoewel, de baksoda die we gebruiken in één van de methoden, is relatief mild. Je kan zelfs een mespuntje baksoda in je mond doen. Dat geeft een zeepachtige hele vieze smaak. Maar chloor of gootsteenontstopper, die we vanaf nu natronloog zullen noemen, want dat is gootsteenontstopper, zijn heel erg agressief. Als je chloor of natronloog op je huid (handen) krijgt, moet je niet schikken. Niets aan de hand. Gewoon onder de kraan en vooral niet wrijven!

Als je huid in contact komt met chloor of natronloog, dan voel je dat de huid "verzeept". Letterlijk. Want de vetten in je huid zullen samen met chloor of natronloog verzepen (zeep maak je door vet/olie in contact te laten reageren met natronloog én een vleugje geurstof er bij, dat is wel lekker). Je huid voelt dus glibberig/zeperig aan na contact met chloor of natronloog.

Schrik vooral niet als je chloor of natronloog op je vingers of hand krijgt. Geen paniek. Je huid kan best wel een korte tijd in contact met die stoffen staan zonder ernstige gevolgen. Maar spoel het wel snel af met water. En probeer de nijging tot "schoonwrijven" te onderdrukken. Dan maak je het alleen maar erger. Gewoon afspoelen desnoods achteraf even in kommetje met water stoppen, afdrogen en klaar.

Op je huid wil je chloor en natronloog liever niet hebben, maar ala, maar dat geldt niet voor je ogen. Dat kan desastreuze gevolgen hebben. Mocht het toch gebeuren, dan langdurig je ogen spoelen met water (omgekeerde douchekop of teiltje met kraanwater, kop onder water en "onderwater kijken").

Lees vooral de veiligheidswaarschuwingen op de fles chloor of gootsteenontstopper (natronloog) die je gebruikt.

Hadden we al gezegd dat chloor en gootsteenontstopper hele gevaarlijke stoffen zijn? O, gelukkig.

Een laatste waarschuwing: breng basische stoffen zoals die we in dit artikel beschrijven NOOIT in contact met een zuur! Tenzij je natuurlijk levensmoe bent, dan vooral doen.

Als een base en een zuur reageren krijg je namelijk een exotherme reactie (er komt veel warmte vrij). Dus als je chloor, gootsteenontstopper of andere base op je lichaam hebt gekregen, dan nooit "neutraliseren" met een zuur (zoals azijn), maar altijd met veel water afspoelen.

Is dit niet gevaarlijk voor de oven?

We geven natuurlijk geen enkele garantie (zie onze voorwaarden), want wellicht is jouw oven gemaakt van suikergoed. Maar alle ovens die we hebben gehad en nog hebben, hebben we voor het bakken altijd al vrolijk natgesproeid met een plantenspuit (voor het bakken van broden), en de zwarte vlekken weggewerkt met de in dit artikel beschreven middelen. Ook de ovenroosters, bakplaten en de ovendeur.

Nog nooit één probleem mee ondervonden. Wij zouden het in een volgende aan te schaffen oven zonder terughoudendheid ook doen.

Een base dus

Je kan de oven prima schoonkrijgen met een ovenschoonmaakmiddelspuitbus. Maar erg duur. De werking van zo'n schoonmaakmiddel is gebaseerd dat je een basische stof in contact brengt met die zwarte aangebrande plekken in je oven.

In plaats van zo'n spuitbus, kan je ook andere middelen gebruiken die een base zijn. Mocht je het niet weten, een base is het tegenovergestelde van een zuur. Je hebt zwakke zuren zoals koolzuur, dat spul waaruit een prikkelende frisdrank bestaat en sterke zuren zoals zwavelzuur en zoutzuur).

Zo heb je ook zwakke en sterke basische stoffen, baksoda is een relatief zwakke base, normale (huishoud) soda is sterker, chloor is weer sterker en natronloog is nog sterker/agressiever.

Met al deze basen kan je de oven schoonkrijgen, ook de bakplaat, ovenruit en roosters. Hoe sterker de base is, hoe sneller de zwarte vlekken zullen verdwijnen. Maar dat heeft wel een keerzijde. Want baksoda, wat je bij wijze van spreken in je mond kan stoppen, is vrij ongevaarlijk (smaakt heel vies en zeepachtig omdat het vet in je mond in zeep wordt omgezet door de base). Maar dat kunnen we niet zeggen van soda, chloor of gootsteenontstopper (natronloog). Dat moet je absoluut niet in je mond stoppen!

Je zal dus zelf een keuze moeten maken. Langzaam maar ongevaarlijk, of een stuk sneller maar dan met agressieve en gevaarlijke stoffen (waarbij ook nog eens gassen vrijkomen die je beter niet kan inademen).

We gaan beginnen

Welke methode je ook kiest, begin eerst de oven, rooster, bakplaat of ovendeur schoon te maken met een natte doek waar je wat afwasmiddel op hebt gedaan. Daarmee maak je de oven redelijk vetvrij en haal je de losse restjes weg (vanaf nu schrijven we alleen nog maar oven, maar lees dan daarvoor: bakplaat, rooster of ovendeur).

Na deze eerste schoonmaakbeurt hoef je de oven niet droog te maken.

Oven handwarm

Welke methode je hierna kiest, baksoda, soda, chloor of natronloog, is het verstandig om de oven handwarm te maken. Dat versnelt het schoonmaakproces. Je kan de oven dus ook koud laten, dan werkt het ook, maar heeft het wat meer tijd nodig.

De oven kan je handwarm maken door hem even op een willekeurige bakstand te zetten. Het maakt niet uit welke bakstand, als het verwarmingselement in de oven maar aangaat. De ingestelde temperatuur speelt ook geen rol, want die temperatuur willen, en zullen we toch niet bereiken, want dan is de oven allang uitgezet.

Zet de oven bijvoorbeeld op de heteluchtstand. De oven zal dan uit zich zelf een temperatuur kiezen van bijvoorbeeld 150°C. Laat de oven 1, hooguit 2 minuutjes aanstaan en zet hem daarna uit. Een andere bakstand werkt ook, bijvoorbeeld boven- en onderwarmte. Dan zal de oven vaak kiezen voor 200°C, maar nogmaals, die temperatuur is niet relevant. We willen dat de oven handwarm is, zo'n 40-50 graden Celsius. Die temperatuur is overigens niet heel kritisch.

Hierna gaan we echt aan de slag met een "schoonmaakmiddel" en bespreken we de baksoda, chloor en natronloog methode.

Oven schoonmaken met baksoda

In deze methode maken we gebruik van baksoda. Dat moet je niet verwarren met bakpoeder, dat is wat anders. Lees maar eens onze glossariumartikelen over baksoda en bakpoeder.

Met baksoda kan je de zwarte plekken uit je oven verwijderen. Alleen dat moet de baksoda (grotendeels) opgelost zijn in water, want dán pas heeft het zijn schoonmakende werking.

Je kan dit op drie manieren aanvliegen. 1. Uitstrooien en daarna besproeien met water, of eerst de zwarte plekken natsproeien en dan de baksoda daarop uitstrooien of eerst een papje maken en dit aanbrengen op de zwarte vlekken.

Je kan de baksoda op de zwarte plekken strooien vergelijkbaar met poedersuiker op een pannenkoek, alleen dan moet je het flink dikker aanbrengen. Wees niet te zuinig. Te weinig zal het schoonmaakproces vertragen, te veel is niet erg, hooguit zonde van de baksoda.

Nu ligt er baksoda in hoopjes, de zwarte plekken bedekkend. Nu moeten we de baksoda natmaken met water. De makkelijkste methode is om met een plantenspuit de binnenkant van de oven nat te benevelen. Dat doe je het best van wat grotere afstand, zeker bij aanvang. Want als je te dicht op het baksoda sproeit bestaat de kans dat het wegwaait of wegspuit.

Ga door met besproeien totdat de baksoda samen met het water een soort melk/yoghurt achtige substantie is geworden. Doe vervolgens de ovendeur dicht en daarna volgt het grote wachten. Te kort wachten en het baksoda heeft nog niet voldoende zijn werking gedaan, te lang wachten is niet erg.

Je moet denken aan een uurtje, een nachtje mag ook. Kijk na een kwartiertje in de oven en controleer of de baksodaoplossing niet is opgedroogd vanwege de handwarme oven. In dat geval even wat meer water sproeien.

Wat helpt als je na bijvoorbeeld een uurtje met een silicone kwastje de "plasjes" baksodaoplossing rondroert (je kan ook je vinger gebruiken, baksoda is niet agressief) waardoor de de uitgewerkte baksodaoplossing vermengt met baksoda die nog niet zijn schoonmakende werking heeft afgegeven.

Na een uur, of veel langer, neem je met een vochtig keukendoekje de plasjes baksodaoplossing weg. Verwacht nu nog niet dat alles schoon is, verre van dat zelfs. Baksoda is een mild middel. De zwarte vlekken zijn dus maar deels opgelost.

Na het verwijderen van de baksodaplasjes begin je opnieuw met het aanbrengen van de baksoda op de zwarte vlekken en maak je ze weer nat. Vergeet niet om de oven weer handwarm te maken.

Het aanbrengen van baksoda zal je een heel aantal keer moeten herhalen. Denk niet dat na drie keer de klus geklaard is. De volhouder wint.

Als je geen plantenspuit hebt, of dit niet prettig vindt werken, maak je in een bakje een papje aan van baksoda en water. Je hebt de neiging om te veel water toe te voegen. Het papje moet niet makkelijk kunnen vloeien.

Dit papje kan je met je vinger (echt, maak je geen zorgen, baksoda is niet agressief), een lepeltje, of silicone kwastje aanbrengen. Breng het lekker dik aan. Net als hiervoor geldt dat je veel geduld moet hebben. Laat het minimaal een uur inwerken, langer is helemaal niet erg.

Controleer tussentijds af en toe of het aangebrachte papje niet uitgedroogd is. Je moet duidelijk iets "vochtigs" kunnen waarnemen, want als het te droog is heeft baksoda niet zijn optimale werking.

Oven schoonmaken met soda

In plaats van baksoda, zoals je hiervoor hebt kunnen lezen, kan je ook normale soda gebruiken. Ook dat is een base, maar sterker dan baksoda. Wij hebben dit, zonder specifieke reden, echter nog nooit gebruikt, maar het zou gewoon moeten werken en nog sneller dan baksoda.

Soda is te koop in twee uitvoeringen, grove korrels, brokjes haast, en een vorm met kleine kristallen dat wat weg heeft van suiker. Die fijnere versie heeft dan duidelijk een voorkeur omdat dit sneller oplost in water.

Omdat soda iets moeilijker oplost in koud water, is het te adviseren om de oven nóg iets warmer dan handwarm te maken, dus zeker 50°C. Dan lost het sneller op. Overigens hoeft de uitgestrooide soda niet echt allemaal opgelost te zijn, als het grootste gedeelte maar is opgelost. Lees hieronder hoe je te werk kan gaan.

Oven schoonmaken met chloor (javel)

In plaats van baksoda of soda kan je ook chloor gebruiken. Technisch gesproken zouden we dit bleekwater of bleekloog moeten noemen, chloor is namelijk een gas. In Vlaanderen is dit bekend als Javel. Voor het gemak blijven we het chloor noemen. Dit is een agressief middel en maakt daardoor sneller de oven schoon dan soda. Gebruik liefst "dikke" bleek, want de "dunne" stroom snel "weg" van de zwarte plekken (de ovenbodem is meestal niet volledig plat). Welke chloor je gebruikt maakt niet uit, ze zijn allemaal even sterk. Gebruik dus de goedkoopste. Het huismerk van Albert Heijn is niet duur.

Breng, in een handwarme oven, chloor aan op de zwarte plekken. Wees niet te zuinig. Gebruik bij voorkeur kunststof handschoenen. Smeer met een silicone kwastje de chloor uit over de zwarte plekken. Daarna de ovendeur dichtdoen.

Na een kwartiertje even met het silicone kwastje de chloorplasjes doorroeren, en na een half uur tot een uur, kan je de chloor verwijderen. Gebruik daarvoor een keukendoekje dat je steeds even voorzichtig (!) uitspoelt of papiertjes van een keukenrol.

Je zal na de eerste behandeling zien dat de zwarte vlekken al een stuk minder zijn geworden. Maar voordat je alles weg hebt zal je dit een flink aantal keren moeten herhalen. Dus opnieuw chloor aanbrengen, uitsmeren en wachten, na een kwartiertje (langer wachten is beter) nog eens rondsmeren en daarna verwijderen.

Tip, probeer chloordampen zo weinig mogelijk in te ademen. Het slaat makkelijk op je longen. Zet de mechanische ventilatie op een hoge stand om de stank in de keuken te beperken.

Oven schoonmaken met gootsteenontstopper (natronloog)

In plaats van chloor, kan je ook gootsteenontstopper gebruiken. Chemisch gezien betreft dit de stof natronloog. Dat is een nog sterkere base dan chloor en werkt daarom nog sneller dan chloor. Maar daar staat tegenover dat gootsteenontstopper, een zeer agressief middel is.

Kon je nog wegkomen om zonder handschoenen te werken met chloor, bij natronloog moet je dat eigenlijk niet doen. Komt er natronloog op je vingers dan verzeept de huid snel. Veel sneller en sterker dan chloor. Gebruik daarom nitril handschoenen (verkrijgbaar bij bijvoorbeeld de Action) of vergelijkbaars.

De werkwijze met natronloog is gelijk als met chloor.

WAARSCHUWING: bij gebruik van natronloog komen gassen vrij die sterk op je longen werken en je onwel kunnen maken. Hou je adem dus in, of "werk op enige afstand" door met gestrekte arm te werken. Ventileer vooral goed.

In principe is iedere vloeibare gootsteenontstopper goed, wij gebruiken al jaren die van het Kruidvat in oranje fles, die zijn het goedkoopst.

Je kan gootsteenontstopper ook in korrels krijgen, daar hebben wij geen ervaring mee.

Hadden we al je verteld dat je erg op moet passen met chloor en natronloog? O, gelukkig. Voorkomen is beter dan genezen.

Oven schoonmaken met ammonia

Alle artikelen die we schrijven zijn gebaseerd op eigen ervaring. We maken in deze paragraaf daar een uitzondering op. We hebben, toen we nog een gasfornuis/gascomfort hadden, reeds ervaring met het ontdoen van zwarte vlekken op de "pitten" (de branders) door gebruik te maken van ammonia. Dat werkt geweldig.

Je stopt in een plastic zak de branders/pitten met aangebrande vlekken, je voegt een paar druppeltjes ammonia bij, je knoopt de zak dicht en ja laat dit een nachtje staan. De volgende dag kan je met een schuursponsje de zwarte vlekken er makkelijk afhalen, ideaal.

Een bezoeker van onze site schreef ons dat je de oven ook met ammonia heel goed kan schoonkrijgen. Dat was ons bekend, want deze methode is veel te lezen op het internet, maar we hebben daar geen persoonlijke ervaring mee en hadden het daarom nog niet in het artikel vermeld. Dat het goed zal werken, daar twijfelen we niet aan, ammonia is namelijk ook een sterke base.

De methode werkt als volgt: zet een kopje of kommetje met een beetje ammonia, hoeft echt niet veel te zijn, op de bodem van de oven. Daarna de ovendeur sluiten en de volgende dag haal je het kopje weg en kan je de zwarte vlekken met een schuursponsje verwijderen.

Doe je voordeel hiermee, als we zelf hier ook ervaring mee hebben zullen we de tekst aanpassen. Deze methode is wel heel makkelijk en scheelt mogelijk contact met agressieve stoffen als chloor en natronloog. Haast onnodig te schrijven, maar zorg dat je de dampen van ammonia niet inademt.

Pyrolyse

Voor de volledigheid vermelden we hier ook de pyrolyse methode. Sommige, duurdere ovens, hebben een pyrolyse stand. Daarbij wordt de oven zéér het gemaakt, bijvoorbeeld 500°C. Bij dit hitte verkolen de zwarte vlekken en kan je achteraf ze met een vochtig doekje afnemen. Dat is wel erg luxe, maar dat werkt alleen maar bij zeer hoge temperaturen. De meeste ovens halen maar 250°C en bij die temperatuur werkt die pyrolyse methode niet.

Voorkomen

Je kan je deze ellende van schoonmaken voorkomen door te zorgen dat de vlekken niet ontstaan. Ja, dat is gemakkelijker gezegd dat gedaan. Vooral het bakken van taartbodems waar veel boter in zit zoals appeltaart en cheesecake zijn berucht. Tijdens het bakken lekt dan de boter op de ovenbodem.

Haal die vlekken meteen weg na het bakken. Gebruik eventueel meteen baksoda of chloor. Dán weghalen gaat makkelijker als dat je ze laat zitten en de oven nog vele malen zeer heet maakt. Ze branden dan nog harder in.