Vochtgehalte bepalen van graan (tarwe, rogge, haver)

Wanneer je langdurige graan wilt opslaan zal het vochtgehalte beneden een bepaald maximum moeten blijven. Je zal dus moeten meten wat het vochtgehalte van het graan is. Maar hoe doe je dat thuis met eenvoudige middelen?

Vochtgehalte bepalen tarwe, rogge, haver en rijst

Om het vochtgehalte van graan thuis te bepalen heb je drie dingen nodig:

• een nauwkeurige weegschaal
• 100 gram graan
• een oven
• geduld

De meetmethode

De techniek die bij deze meetmethode wordt gebruikt is uiterst simpel. Graan bevat van nature vocht (water). Wanneer je graan in een warme oven langdurig verwarmd zal het vocht verdampen. Als je voor en na het verwarmen het graan weegt kan je uitrekenen hoeveel vocht verdampt is en zo kan je het vochtgehalte berekenen.

Als je uitgaat van 100 gram graan, dat rekent wel zo makkelijk, dan is iedere gram vochtverlies 1% van het totaalgewicht. Verlies je na verwarmen 12 gram dan was het vochtgehalte dus dus 12%, easy peasy lemon squeezy.

Nauwkeurige weegschaal

Bij het bepalen van het vochtgehalte van het graan gaan we het graan langdurig verwarmen in de oven en bepalen we achteraf de gewichtsafname. Om de meting eenvoudig en zo kort mogelijk te houden doen we dit met 100 gram graan. Na langdurig verwarmen verwachten we een afname van zo'n 12 gram. Om dit te meten is een nauwkeurige weegschaal nodig. Een standaard keukenweegschaal is hiervoor niet goed geschikt. Die heeft een resolutie van 1 gram en dat is voor deze meting iets te grof.

Bij voorkeur gebruik je een weegschaal die een resolutie heeft van 0,1 of 0,01 gram. Bekijk ons testverslag van precisie weegschalen.

De werkwijze

Zet alvast de oven aan op 80 graden Celsius.

Neem voor het bepalen van het vochtgehalte 100 gram* graan uit het midden van de zak waarin het nu opgeslagen is. Als je dit uit de bovenkant of zijkant van de zak haalt is het graan mogelijk minder vochtig dan middenin.

Zet de weegschaal klaar en plaats daar een (kunststof) schaaltje op. Zet de weegschaal aan of zet hem op "0". Weeg 100,00 gram graan af en doe dit zo nauwkeurig mogelijk.

Strooi de 100 gram graan uit op een bakplaat. Gebruik niet iets als een broodblik of andere hoge bakvorm, de rand moet vooral heel laag zijn en het oppervlak heel groot zijn. Het vocht moet immers gemakkelijk en zo snel mogelijk kunnen verdampen.

Heb je een oven met hete lucht zet dan de timer op drie uur, langer mag, maar zeker niet korter. Heb je een oven met alleen maar onder- en bovenwarmte hou dan een uur of zes aan. Het kan geen kwaad om af en toe de oven voor een paar seconden open te zetten zodat het vocht er een beetje uit kan.

Wanneer de tijd verstreken is zet je de oven uit. Zet de weegschaal aan mét het schaaltje of bakje er op of zet hem even op "0". Nu laat je voorzichtig de graankorrels in het bakje glijden. Schrijf het gewicht op.

Stel dat je na het drogen 89,4 gram weegt. Dan is dus 100 - 89,4 = 10,6 gram water verdampt in de oven. Die 10,6 gram is gelijk ook je uitslag. Het vocht percentage van het graan was dus 10,6%.

* natuurlijk kan je ook 50 gram of 200 gram of een andere waarde nemen, maar 100 gram rekent wel zo makkelijk. Neem je 200 gram en hou je na verwarmen in de oven 170 gram over, dan is de gewichtsafname 200-178=22 gram geweest. Op die 200 gram is 22 gram dus 11% gewichtsafname. En heeft het graan dan dus een vochtgehalte gehad van 11%.

Hoe nauwkeurig is deze meettechniek?

Deze vochtgehalte bepaling is een goede benadering. We hebben dit een paar keer gecontroleerd. Na drie uur in de hete lucht oven was het graan als heel erg droog. Toen we het graan nog een paar uur in de oven legde merkte we, bij metingen na ieder uur, dat het gewicht nog verder afnam, dus het graan steeds droger werd. Maar de afname was wel erg gering. Hou rekening met een onnauwkeurigheid van zo'n 15%. Dus als uit de meting 12% komt zou het ook wel eens 13,8% kunnen zijn (altijd vochtiger nooit droger). Hoe langer je het in de oven droogt hoe nauwkeuriger de meting wordt.

Bij gebruik van boven- en onderwarmte daalde het gewicht in het begin heel sterk maar bleef na zes uur nog ieder uur afnemen. Zelfs in de periode tussen negen en tien uur drogen in de oven was de gewichtsafname meetbaar en bedroeg 0,09 gram, dus een verschil van afgerond 0,1%.

De waarden die we hebben gemeten in die tien uur waren (meting na ieder half uur) start: 100 - 94,51 - 92,77 - 92,12 - 91,55 - 90,78 - 90,40 - 90,09 - 89,81 - 89,57 - 89,32 - 89,21 - 89,08 - 88,92 - 88,80 - 88,67 - 88,54 - 88,45 - 88,39 - 88,34 - 88.25 gram.

Tips

Weeg het graan liefst op een grote tafel en maak deze helemaal leeg en schoon. Verwijder na het afwegen van de 100 gram graan alle overgebleven graankorrels van die tafel.

Wanneer je het opgedroogde graan uit de oven haalt wees dan heel voorzichtig en stoot nergens tegen aan anders vliegen de graankorrels over de vloer en kan je weer van voren af aan beginnen.

Als je na de droogtijd de graankorrels van de bakplaat in het kleine bakje of kommetje laat glijden wil er nog wel eens een graankorrel een eigen willetje hebben en een andere eindbestemming willen kiezen. Als de tafel na de eerste meting geheel ontdaan is van graankorrels weet je dus zeker dat een graankorrel die bij de tweede keer wegen naast het bakje ligt bij de weging hoort, hups, jij er ook bij.

Hoe droog moet het graan zijn voor langdurige bewaring?

We hebben een apart artikel geschreven over het langdurig bewaren van tarwe, rogge, rijst en andere granen. Als voorschot kunnen we melden dat als je onder de 10% zit je graan zéér langdurig kan bewaren.